Nie przypadkiem stosujemy studia przypadków

Studium przypadku jest podejściem, w ramach którego stosuje się różne metody, choćby analizę dokumentów i danych zastanych oraz wywiady jakościowe (ale badania ankietowe także nie są wykluczone). Jaka jest zatem jego specyfika? Żeby przybliżyć studium przypadku nie gubiąc się w jego subtelnościach, jako przykład wykorzystamy zastosowanie tego podejścia w badaniu realizowanym aktualnie przez DYSPERSJĘ. Jednym z głównych wątków badania, które powierzył nam Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, jest przystosowanie szkół do nauczania dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi (SPE).

Koncentracja na niewielkiej liczbie przypadków stwarza szansę na wszechstronne i wnikliwe poznanie badanego zjawiska oraz uwzględnienie jego kontekstu. Zaplanowaliśmy objęcie badaniem 7 szkół z różnych miejscowości – działających na wsi ale i w dużych miastach. Założyliśmy, że przydatne będzie objęcie badaniem zarówno w szkół, które prowadzą oddziały integracyjne jak i takich, w których uczniowie z niepełnosprawnościami uczą się wyłącznie w oddziałach ogólnodostępnych. Chcieliśmy, żeby szkoły objęte studiami przypadków były zróżnicowane. Taki dobór przyczynia się do poznania zarówno sprzyjających, jak i niesprzyjających uwarunkowań, od których zależy potencjał szkół w zakresie pracy z dziećmi ze SPE.

Studium przypadku wymaga poznania obrazu badanego zjawiska z kilku perspektyw. Zbieramy zatem informacje i opinie od:

• pracowników szkoły: dyrekcji, specjalistów udzielających pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz innych nauczycieli
• organu prowadzącego (gminy lub powiatu)
• uczniów lub ich rodziców
• podmiotów z otoczenia szkoły, których działalność prawdopodobnie wpływa na interesujący nas aspekt jej funkcjonowanie (przede wszystkim poradni psychologiczno-pedagogicznych, ale także organizacji pozarządowych i innych instytucji).

Perspektywy, które chcemy uwzględnić, zostały dobrane w przemyślany sposób, podobnie jak przypadki. To kogo prosimy o udział w badaniu wynika z jego celów oraz z naszej wcześniejszej wiedzy na temat zagadnienia, którego dotyczy. Posługując się wielokrotnym studium przypadku dobieramy do badania instytucje i osoby pełniące te same role w różnych kontekstach. Tym razem pozwoli nam to ustalić jak na możliwości zaspokojenia potrzeb dzieci ze SPE wpływa lokalizacja szkoły w aglomeracji, a jak w mniejszej miejscowości czy na wsi. Atutem studium przypadku jest rozpoznawanie zależności pomiędzy kontekstem a badanymi zjawiskami.

Studia przypadków nie są oczywiście reprezentatywne w sensie statystycznym, ale pozwalają na formułowanie wstępnych wniosków odnoszących się do podmiotów i zjawisk, których badane przypadki miały być przykładem.

Jako DYSPERSJA często traktujemy studium przypadków jako jeden z etapów całego badania. Podejście to służy nam do pozyskania nowej i uzupełnienia wiedzy, którą zdobyliśmy zapoznając się z literaturą przedmiotu czy podczas pierwszych wywiadów fokusowych. W przypadku przywoływanego badania, dzięki studium przypadku uzyskamy szeroki przegląd różnych potrzeb i czynników, które kształtują możliwości ich zaspokajania. Naturalnym, kolejnym krokiem jest oszacowanie skali ich występowania przy pomocy badań ankietowych.

Jeżeli potrzeby, ambicje – i umiejętności! – autorów temu sprzyjają, studium przypadku okazuje się metodą potężną, która rzetelnie wyjaśnia zawiłości świata, i jeszcze więcej: stanowi przyczynek do jego pozytywnej zmiany.